अमला र अमिल चरी भिटामिन ‘सी’ मात्रै हाेइन औषधीकाे भण्डार पनि हाे !

भिटामिन सि खानुपर्छ यसले रोग सँग लड्ने शक्ती दिन्छ । भिटामिन ‘सी’ शरीरले आफैँ उत्पादन गर्न सक्दैन र हरेक दिन रोगसँग लड्नका लागि नयाँ कोषहरू बनाउन भिटामिन ‘सी’ आवश्यक पर्छ । अमिल चरी बारीमा नै उम्रन्छ यो दिन दिनै प्रयोग गर्न सकिन्छ, सस्तोमा नै पाइन्छ । विभिन्न बिरुवाको बारेमा जानकारी राख्नेहरूले चरी अमिलोलाई पानीमा उमालेर मुखमा कुल्ला गर्दा मुखको घाउ निको हुने बताउँछन् ।

युरोपतिर चरी अमिलोलाई सलादमा हालेर पनि खान्छन् । चरी अमिलोमा वाकवाक लाग्न कम गर्ने गुण पाइन्छ ।डा. अरुणा उप्रेती: गिजाबाट रगत आउने, घाउ–खटिरा भएर पाक्ने, दुख्ने र सुनिने भएमा चरी अमिलोको बोट सफा गरी चपाएर कुल्ला गर्नाले निको हुने बूढापाकाहरू बताउँछन् । यसलाई गाईवस्तुको लागि घाँसको रूपमा अन्य घाँससँग मिसाएर खुवाउने गरिन्छ, जसले गर्दा दूधको उत्पादन धेरै हुन्छ ।

चरी अमिलो सफा गरी चटनी वा अचार बनाई खाएमा दिसा सफा हन्छ । अमिल चरीलाई पुदिनाजस्तै पिसेर गोलभेँडाको अचार बनाउन सकिन्छ । आयुर्वेदमा अमलालाई एक बहुउपयोगी फलको रुपमा उल्लेख गरिएको छ । यसको प्रयोग औषधि तथा खाद्यवस्तुको रूपमा गरिन्छ । धार्मिक दृष्टिकोणले यो पवित्र फल मानिन्छ । भगवान् विष्णुको मन पर्ने फलमा अमला पर्ने हुनाले विष्णुको पूजामा नैवेद्यको रूपमा पनि हिन्दूहरूले चढाउने गर्छन् ।

आफ्नो आँगनमा रहेको अमलाजस्ता औषधिलाई चिनेर प्रयोग गर्न सके कति राम्रो हुने थियो । प्रकृतिले हामीलाई समस्यासँगसँगै समाधान पनि दिएको छ । रोग र उपचार दुवै कुरा हाम्रा वरिपरि नै छन् । यस्ता औषधिको प्रयोग गर्नुको अर्थ आधुनिक ज्ञान र विज्ञानलाई बेवास्ता गर्नु होइन । आधुनिक ज्ञान र विज्ञानले पनि यी वनस्पतिको महत्व मानेको छ । स्वास्थ्य राम्रो राख्न परम्परागत र आधुनिक दुवै ज्ञानलाई प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

यो पनि,यस्ता छन् बहुउपयोगी लहरे आँप खाँदाका फाइदा सबैले जान्न अति जरुरि, प्यासन फ्रुटलाई नेपालमा लहरे आँप वा षड्रस भनिन्छ । विश्वभरका धेरै देशमा यसको खेती गरिन्छ । यो फल दक्षिण अमेरिकाको रैथाने वनस्पति हो । ब्राजिलबाट श्रीलंका, इन्डोनेसिया र भारत हुँदै यो फल नेपाल छिरेको हो । नेपालका लागि व्यावसायिक दृष्टिकोणले हेर्दा यो नौलो फल हो । नुवाकोटको सुन्दरादेवीका केही किसानले प्यासन फ्रुटको खेती गरेता पनि व्यावसायिक रूपमा यो अघि बढ्न सकेको छैन ।

यस्तो देखिन्छ: लहरामा फल्ने भएकाले यसलाई भाइन म्यांगो पनि भनिन्छ । यसको नाम आँप भए पनि यो फल साधारण आँपभन्दा फरक हुन्छ । लहरे आँपको फूल निकै आकर्षक अर्थात् रंगीन हुन्छ । पर्पल र ट्रोपिकल गरी यी दुई किसिमका हुन्छन् । ट्रोपिकल जातको लहरे आँप पर्पलभन्दा छिटो फुल्छ र फल दिन्छ । एकपटक रोपेपछि पाँचदखि सात वर्षसम्म यसले उत्पादन दिइरहन्छ ।

यी पौष्टिक तत्व: काँचो लहरे आँपमा ७२ प्रतिशत पानी, २२ प्रतिशत कार्बोहाइड्रट, २ प्रतिशत प्रोटिन र ०.७ प्रतिशत चिल्लोपदार्थ हुन्छ । सामान्यतया, १८ ग्राम लहरे आँपमा १७ क्यालोरी भिटामिन सी ९ ग्राम, भिटामिन ए ८ ग्राम तथा फाइबर, आइरन र पोटासियम २–२ ग्राम हुन्छ ।

बनाउन सकिने परिकारहरु: लहरे आँपलाई बीचमा आधा काटेर स्कुप या चम्चाले गुदी निकालेर खान मिल्छ । यसबाट विभिन्न जुस, लस्सी, ड्रिंक्स, मक्टेल्स बनाउनुका साथै अनेकथरीका रंगीन केक तथा डेसर्टका आइटम बनाउन सकिन्छ । केक सजाउन यो फल अति उपयोगी मानिन्छ । प्यासन केक निकै प्रसिद्ध छ । प्यासनको मुस केक पनि स्वादिष्ट मानिन्छ ।

यो फललाई सलादको रूपमा समेत प्रयोगमा ल्याइन्छ । युरोपेली खानामा यो फल एक अभिन्न अंगको रूपमा छ । लहरे आँपको गुदी र दही मिसाएर प्रसिद्ध डिं«क्स बन्छ, जसलाई प्यासन कर्ड भनिन्छ । यो फल महँगो भएता पनि स्वास्थ्यका हिसाबले फाइदाजनक मानिन्छ ।

अरु पनि छन् यस्ता फाइदा: लहरे आँपको नियमित सेवनले क्यान्सर र मुटुसम्बन्धी रोग लाग्नबाट बच्न सकिन्छ ।यो मस्तिष्कका लागि उपयोगी फल हो । साथै, यसले हड्डी र दाँत समेत मजबुत बनाउनुका साथै रक्तसञ्चारसमेत सहज गराउँछ । लहरे आँप गर्भवती महिलाका लागि उपयोगी हुन्छ । यस्तै वजन घटाउन यसले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।

छाला मुलायम बनाउन मद्दत गरेर मानिसलाई सँधै जवान देखाउनमा भूमिका खेल्छ । मधुमेहका रोगीका लागि लहरे आँप अमृतसरह हुन्छ । यसले उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्न पनि मद्दत गर्छ । यसैगरी शरीरमा कोलेस्ट्रोल नियन्त्रण गर्नसमेत सहयोग गर्छ । यदि तपाई सर्जरी वा अप्रेशनको दौरानमा हुनहुन्छ भने यो फल सेवन नगर्दा राम्रो मानिन्छ ।