डेंगु संक्रमणबाट एक जनाको मृत्यु, सतर्कता अपनाउन विज्ञको सुझाव

काठमाडौँ । डेंगु सङ्क्रमणबाट एक जनाको मृत्यु भएको छ ।

स्वास्थ्य सेवा विभाग अन्तर्गत इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका किटजन्य रोग शाखा (इडीसीडी) का अनुसार डेंगु सङ्क्रमण देखिएकोमा एक जनाको मृत्यु भएको हो ।

नेपालमा हालसम्म यस वर्ष २ हजार ३६५ जनामा सङ्क्रमण देखिएको थियो ।७७ जिल्लामध्ये ७३ जिल्लामा डेंगु सङ्क्रमण फैलिएको छ । सबै भन्दा बढी सङ्क्रमित सङ्ख्या २८७ जना काठमाडौँ जिल्लाका छन् ।

काठमाडौँ उपत्यकाका तीन सय ६० जनामा डेंगु सङ्क्रमण पुष्टि भएको छ । डेंगु सङ्क्रमण अझै बढ्ने भएकाले सतर्कता अपनाउन विज्ञहरूले सुझाएका छन् ।

डेंगु भनेको के हो ?
-एडिस जातिका (एजिप्टाइ र अल्बोपिक्टस) पोथी लामखुट्टेको टोकाइबाट संक्रमण हुने भाइरल ज्वरोमध्ये एक हो । डेंगु ज्वरो तीन प्रकारको हुन्छ । सामान्य डेंगु ज्वरो, हेमोरेजिक र सक सिन्ड्रोम । हेमोरेजिक र सक सिन्ड्रोम ज्वरो खतरनाक हुन्छ । सामान्य डेंगु ज्वरो नियन्त्रणमा नआउँदा यो हेमोरेजिक वा सक सिन्ड्रोममा परिवर्तित हुँदा नियन्त्रण गर्न गाह्रो हुन्छ । एक प्रकारको विषाणुबाट डेङ्गु भइसकेको व्यक्तिलाई अर्को प्रकारको विषाणु भएको लामखुट्टेले टोकेको अवस्थामा डेंगु घातक हुन्छ । शरीरमा प्लेटलेटको सङ्ख्या कम भएमा रक्तनलीहरूबाट रगत शरीरका अन्य तन्तुमा जाने भएकोले शरीरमा डाबर आउने, बिरामी सिकिस्त हुने, रक्तचाप निकै कम हुने हुन्छ ।

डेंगु कसरी सर्छ ?
-डेङ्गु एडिस नामक लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्छ, जसले जिका र चिकनगुनिया जस्ता भाइरस पनि बोक्छ । लामखुट्टेले डेङ्गु ज्वरो भएको व्यक्तिलाई टोक्छ र त्यसपछि अरू कसैलाई टोक्छ, जसले गर्दा उनीहरू संक्रमित हुन्छन् ।

डेंगु कुन उमेर समुहका व्यक्तिहरुलाई हुन्छ ?
-डेंगु प्राय सबै उमेर समुहका व्यक्तिहरुलाई हुन्छ ।

डेंगुले गर्भवती महिलाहरुमा कस्तो किसिमको असर पार्छ ?
-यदि तपाईंमा डेङ्गकोु ज्वरो छ भने, यसले गर्भपतन, कम वजन वा समय भन्दा पहिले बच्चा जन्माउने जस्ता समस्याहरु निमत्याउछ । तसर्थ, गर्भावस्थाको समयमा आफू र आफ्नो गर्भमा रहेको बच्चालाई डेङ्गुबाट सुरक्षित राख्नका लागि विशेष सावधानी अपनाउन एकदमै जरुरी छ ।

डेंगु सक्रमण भएको कसरी थाहा पाउने ?
-सुरुवाती चरणमा ज्वरो आउने, आँखा रातो हुने हुन्छ । त्यस्तै टाउको,पेट,जोर्नी,मांसपेशी दुख्न र आलस्य हुनेजस्ता हुन्छ ।

यसका लक्षणहरु के-के हुन् ?
-सबैभन्दा पहिला टाउको दुख्ने, ज्वरो आउने, रिँगटा लाग्ने, हात दुख्ने, आँखाको गेडी दुख्ने, शरीरको मासु पुरै दुख्ने हुन्छ । त्यस्तै जोर्नीहरु दुख्ने, बान्ता हुने, आलस्यता हुने जस्ता लक्षणहरु पनि देखा पर्छन । स्वास प्रस्वासमा समस्या आउँछ । रगतमा पानीको मात्रा कम हुने, रक्तचाप कम हुने पनि हुन्छ ।

डेंगु भइहालेमा कसरी बच्न सकिन्छ (उपचार पद्दती) ?
-ठ्याक्कै यहि उपचार पद्दती भन्ने हुँदैन । तर हामी सबैभन्दा पहिला लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नुपर्छ । घर वरपरका पानी जम्ने खाल्डाखुल्डीहरु पुर्ने र झाडीहरु हटाउने । लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्न झूलको प्रयोग गर्ने वा लामखुट्टे धुप वा क्रिम प्रयोग गर्नु पर्छ । शरीर पुरै ढाक्ने कपडा लगाउनुपर्छ । सरसफाइमा ध्यान दिनुपर्छ ।

डेंगुले कस्ता किसिमका समस्या निम्त्याउँछ ?
-फोक्सोमा पानी जम्ने,पेटमा पानी जम्ने,रक्तश्राव हुने, मृगौला ड्यामेज हुन्छ । त्यस्तै एक पटक डेङ्गु भैसकेको मानिसमा अर्को पटक पनि हँदा धेरै जोखिम हुन्छ ।

डेंगु संक्रमण भएको कति समयसम्म रहन्छ ?
-डेंगु लागेमा मानिसको रक्तकोष घट्न गई रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा ह्रास आउँछ । जस्ले गर्दा मानिसहरु सिकिस्त हुने गर्छन् । डेंगु ज्वरो ५ देखि ७ दिनसम्म रहन सक्छ ।

नेपालमा डेंगु संक्रमणको अवस्था कस्तो रहेको छ ?
-अहिलेको अवस्थालाई हेर्दा संवेदनशील नै रहनुपर्ने रहेको छ । यस्तै हुने हो भने महामारी नै घोषणा गर्नुपर्ने हुन्छ ।

भएको संक्रमण दरलाई घटाउन/नियन्त्रण के गर्ने ?
-ठ्याक्कै औषधी उपचार नभएकाले जति सक्दो सरसफाईमा ध्यान दिने । ज्वरो आएमा पारासिटामोल खाने तर भुलेर पनि कुनैपनि किसिमको एन्टिबायोटिकको प्रयोग नर्गने । आफुलाई कुनै पनि खालको असहज्ता महसुस भए चिकित्सको परामर्श लिने ।